Ο Κόσμος αλλάζει

Χρόνια τώρα άκουγα τους επιστήμονες να λένε πως το κλίμα αλλάζει, πως τα προβλήματα που τείνουν να δημιουργηθούν ενδεχομένως να φτάσουν στο σημείο να μας ξεκάνουν, πως πάμε από το κακό στο χειρότερο βρε αδερφέ, κι όμως, όλα αυτά τα λόγια, έμεναν λόγια του αέρα, όχι γιατί δεν τους πιστεύαμε, αλλά, πρωτίστως, γιατί τίποτα δε συνηγορούσε υπέρ τους από την αντιληπτή πραγματικότητα γύρω μας.

Ο καιρός όμως πέρασε, τα προβλήματα πλέον έχουν γίνει ορατά διά γυμνού οφθαλμού, οι επιστήμονες δυστυχώς δικαιώθηκαν κι εμείς μείναμε με μια απορία στο βλέμμα.

Τα τελευταία χρόνια άρχισαν οι άνθρωποι να αναρωτιούνται και να παραξενεύονται. Αν όλα όσα μας έλεγαν οι επιστήμονες εδώ και δεκαετίες, ισχύουν στην πράξη, τότε προς τα που πάει ο κόσμος μας; Και η απάντηση δίνεται μέσα μας διαισθητικά. Νιώθουμε πως πάμε από το κακό στο χειρότερο, πως σιγά σιγά χάνουμε αυτόν τον κάποιο έλεγχο που είχαμε, όχι ακριβώς πάνω στη φύση, αλλά στα αποτελέσματα αυτής, νιώθουμε όλο και μικρότεροι, ανασφαλείς και εφήμεροι. Κι όλα αυτά τα χρειαζόμασταν για να ξυπνήσουμε στ’αλήθεια, γιατί, όσο κι αν μας προειδοποιεί κάποιος, μόνο την τελευταία στιγμή παίρνουμε την απόφαση να δράσουμε, λίγο πριν την καταστροφή.

Πλέον που τα καιρικά φαινόμενα και οι ακρότητές τους εντείνονται, έχει συντελεστεί όντως αυτή η διαφορά στην ψυχολογική μας κατάσταση; Έχουμε αρχίσει όντως να συνειδητοποιούμε πως το καράβι μας που λέγεται γη ετοιμάζεται να χτυπήσει τα βράχια; Όλες οι ενδείξεις φανερώνουν πως βρισκόμαστε κοντά στην καταστροφή, αλλά πόσο κοντά είμαστε άραγε σε αυτή; Πόσο κοντά βρισκόμαστε στο όριο μετά το οποίο ο δρόμος δε θα’χει γυρισμό; Οι περισσότεροι από εμάς νιώθουμε πως είμαστε κοντά στην κόκκινη γραμμή κι απλώς ελπίζουμε να μην την έχουμε περάσει.

Προσπαθώ να φανταστώ έναν κόσμο χωρίς τον άνθρωπο κι όλα του τα επιτεύγματα, όλες τις αποδείξεις πως υπήρξε αυτός και η νοημοσύνη του, πως θα έμοιαζε άραγε; Αν το κλίμα άλλαζε τόσο που θα μπορούσε να μας οδηγήσει στον αφανισμό μας, πως θα ήταν η ζωή, εφόσον αυτή συνέχιζε να υπάρχει στον πλανήτη, σε δέκα, εκατό, χίλια κι ένα εκατομμύριο χρόνια;

Έχουμε δει πως μοιάζει η ερημοποίηση κάποιων τόπων τα πρώτα του χρόνια, τα κτίρια παραδίνονται στη φύση, ντουβάρια και σκεπές πέφτουν, τα παράθυρα σπάνε κι από μέσα τους βγαίνουν φυτά, οι δρόμοι παίρνουν να χάνονται, γίνονται μισοί, μιας κυκλοφορίας πλέον για τυχαίους περαστικούς. Αργότερα τα κτίρια γκρεμίζονται τελείως, μένουν μόνο μερικά μπάζα στη βάση τους, οι δρόμοι έχουν προ πολλού χαθεί, αλλά ακόμη φαίνεται να υπάρχει στην ατμόσφαιρα τριγύρω μια αίσθηση πως κάτι συνέβη εδώ πριν καιρό πολύ, σαν κάτι να έζησε και να ευδοκίμησε, τι να’ταν αυτό άραγε; Τα χρόνια όμως θα συνεχίσουν να παιρνούν, δίχως σταματημό, σπάνια θα υπάρχει στην επιφάνεια της γης κάτι που να μας θυμίζει, στον ουρανό ίσως να αφήσουμε περισσότερα σημάδια, με όλους τους δορυφόρους που θα γίνουν διαστημικά σκουπίδια που θα τυχαίνει να βουτάνε πότε πότε στη γη.

Και καθώς το κλίμα θα έχει αλλάξει, ίσως κάτι συμβεί και μπει εκ νέου σε καινούργιο κύκλο, ίσως τα φαινόμενα να ηρεμήσουν, ίσως η ζωή να πάρει και μια δεύτερη ευκαιρία. Το οξυγόνο θα φτάσει σε ικανοποιητικό επίπεδο, η πολυπλοκότητα της ζωής θα αναπτυχθεί ξανά, νέα φυτά και νέα ζώα θα κάνουν την εμφάνισή τους, θα ζουν και θα περπατούν πάνω στον ίδιο πλανήτη που ζήσαμε και πατήσαμε κι εμείς, στον πλανήτη που στήσαμε τον πολιτισμό μας μα που θα έχει πια χαθεί.

Ίσως λόγω ανωμαλίας της φύσης προκύψει κάποιο νέο νοήμων ον. Ίσως οι κατσαρίδες που λογικά θα’χουν επιβιώσει πάλι να μεγαλώσουν αρκετά, να μπορέσουν να χειριστούν το σώμα τους, να επικοινωνήσουν με καλύτερο τρόπο. Ίσως στο επόμενο κύμα ζωής αντί της Ανθρωπότητας τη γη να εξουσιάζει η Κατσαριδότητα. Πως θα αυτοαποκαλούνται άραγε αυτοί; Θα φτιάξει κι αυτή τις θρησκείες της μήπως; Όλα τα συστήματα πεποιθήσεων που άνθισαν μέσα από τον άνθρωπο, θα μπορούσαν να επανεμφανιστούν; Θα έχουν και αυτοί την ανάγκη να πιστέψουν σε πολλούς ή έναν θεό; Κι αν ναι, τότε τι μορφή θα’χει; Θα υποπέσουν άραγε όλοι αυτοί οι νέοι κατά φαντασίαν εξουσιαστές της φύσης να μπλέξουν με αντίστοιχα προβλήματα σαν αυτά που μπλέξαμε κι εμείς; Θα χωριστούν μεταξύ τους σε ειδών ειδών κατηγορίες; Θα φτιάξουν συστήματα στη κοινωνία τους που θα στηρίζονται κυρίως στον ανταγωνισμό, την εκμετάλλευση και τον πόνο, αντί να στηριχθούν στη συνεργασία, στην προσφορά και την ευχαρίστηση; Θα σεβαστούν τον εαυτό τους σεβόμενοι τον ίδιο τους τον πλανήτη; Θα επιζήσουν της ανάπτυξης της κοινωνίας τους ή θα χαθούν πριν την ώρα τους όπως ίσως κάνουμε κι εμείς, όπως ίσως έκαναν κι άλλα νοήμονα όντα;

Ποιός ξέρει και πώς να ξέρει. Λες και ξέρουμε τί θα γίνει με εμάς. Λες και ξέρουμε αν υπήρξαν άλλοι πολιτισμοί πριν από τον δικό μας. Λες και ξέρουμε σε τί χώματα πατάμε. Όλα όσα γνωρίζουμε για τη ζωή δεν είναι παρά ένα μονάχα χιλιοστό μπρος σε όλα όσα υπήρξαν. Εδώ καλά καλά δεν μάθαμε τον εαυτό μας, το πρώτο πράγμα που έπρεπε να κάνουμε, κι ήδη η πίστα αλλάζει.

Ο κόσμος αλλάζει.

Ο κόσμος αλλάζει μα ο άνθρωπος όχι. Αυτή είναι η χειρότερη διαπίστωση γιατί προμηνύει άσχημα πράγματα για την πορεία μας. Μπορεί όχι ακόμη, όχι στη δική μας τη γενιά. Ενδεχομένως όμως σε δυο, τρεις, πέντε ή δέκα γενιές από σήμερα η κόκκινη γραμμή να ξεπεραστεί και τότε θα’ναι αργά για την όποια αλλαγή θα θέλαμε να κάνουμε. Έτσι είναι κι έτσι πάει. Είναι γλυκιά η ζωή κι εμείς δε χαιρόμαστε παρά ένα μονάχα κλάσμα της. Μας μοιάζει σαν ψέμα μπρος στα δισεκατομμύρια των ετών πως κόσμοι γεννιούνται και πεθαίνουν πάλι, ξανά και ξανά, σχεδόν αέναα. Θα θέλαμε, και το πιστεύουμε βαθύτατα αυτό, ο κόσμος να έμενε ως έχει, μα δε θα το κάνει.

Αν είναι τραγική η φύση του ανθρώπου που γεννιέται και πεθαίνει και έχει γνώση της προδιαγεγραμμένης πορείας του, τότε πως μπορούμε να αποκαλέσουμε την αντίστοιχη πορεία της ανθρωπότητας; Η ανθρωπότητα δημιουργήθηκε, αλλά κάποια στιγμή θα σταματήσει να υπάρχει, μπορεί σε 50, μπορεί σε 100, μπορεί σε 1.000.000 χρόνια. Κάποια στιγμή όμως όλα όσα προέκυψαν από εμάς θα χαθούν μια για πάντα.

Αυτή η διαπίστωση της τραγικότητας του είδους μας αλλά και της ζωής εν γένει, πως μπορεί να μας βοηθήσει; Πως μπορεί να συμβάλλει στην κοσμοθεωρία που κάθε γενιά ανθρώπων δημιουργεί για τον εαυτό της και που χτίζουμε κι εμείς σήμερα;

Ο κόσμος αλλάζει, αλλάζει συνεχώς, τραίνο που κινείται είναι κι εμείς είμαστε επιβάτες του. Αν για λίγο πιάνουμε το τιμόνι αυτό δε σημαίνει πως είμαστε και παντοδύναμοι. Κάλλιο να μην ξεχνούμε πως πάνω του είμαστε ήδη, πως αλλού δεν μπορούμε να πάμε, πως σε ράγες βρίσκεται και ότι οι δυνατότητές του είναι συγκεκριμένες.

Μεγαλώσαμε και δυναμώσαμε μα δε σοφέψαμε. Δε γίναμε σοφότεροι και λίγοι αντιλαμβάνονται πως η περισσότερη δύναμη φέρει και μεγαλύτερες ευθύνες. Ακόμη σαν έφηβη συμπεριφέρεται η ανθρωπότητα και παίζει τη ζωή της, τη ζωή της στο σήμερα, κορώνα – γράμματα.

Όταν θα’χουν όλοι κι όλα χαθεί, θα’χει πλέον τίποτα σημασία; Είναι μια ερώτηση που αφορά το μέλλον αλλά η απάντησή της πρέπει να δοθεί από εμάς σήμερα και θα’ναι καθοριστική για τη συλλογική μας πορεία στο χρόνο.

Ο κόσμος αλλάζει, τι πραγματικά σημαίνει για εμάς αυτό;

Οδεύουμε προς το θάνατο με σπασμένα τα φρένα, πώς μπορούμε να συνδέσουμε την ύπαρξή μας και τις δημιουργίες μας με κάτι στον κόσμο, σε ολάκερο το σύμπαν, με τρόπο τέτοιο που η ζωή να μην είναι άμετρα παράλογη αλλά να βγάζει νόημα, έστω και προσωπικό, έστω και στρεβλό, και να μας ηρεμεί λίγο ώστε να μπορούμε να ζήσουμε με το κεφάλι ψηλά.

Ερωτήματα σαν κι αυτά μας ξανοίγουν σ’άλλα πελάγη, σ’άλλες διαστάσεις, σ’άλλες ατραπούς. Να δώσουμε απαντήσεις, έστω και πρόχειρες, οι οποίες θα μας ξεκολλήσουν.

* Γραμμένο τον Φλεβάρη του ’22 στα πλαίσια μαθήματος δημιουργικής γραφής από τον φίλτατο, και πάντα γεμάτο ζωντάνια, Γελωτοποιό.