Στερεότυπα και Προκαταλήψεις

Όσο κι αν το προσπαθούμε δεν παύουμε παρά να είμαστε απογυμνωμένοι από τρίχες πίθηκοι.

Ο άνθρωπος έχει εξελιχθεί αρκετά, αλλά όχι τόσο που να μπορεί κανείς να πει ότι έχει τελειοποιηθεί ως ον. Για την ακρίβεια, απέχουμε πολύ από τη βέλτιστη κατάστασή μας έστω κι αν υποθέσουμε ότι υπάρχει τέτοια.

Μέσα στο πέρασμα των χρόνων, ο εγκέφαλος ανέπτυξε κάποιους αυτοματισμούς ώστε να είναι όσο γίνεται αποδοτικότερος. Ίσως η αβεβαιότητα σχετικά με την επιβίωση έκανε το σημαντικότερο όργανό μας να ελαχιστοποιεί την ένταση διεργασίας του στις ήρεμες καταστάσεις. Έτσι, δημιουργήθηκαν μέσα μας νευρώνες ισχυροί ώστε να μειώνεται η κατανάλωση ενέργειας από τον εγκέφαλο όποτε είχε να αντιπαρατεθεί με την πολυπλοκότητα. Κι είναι αυτή ακριβώς η πολυπλοκότητα της ζωής από τη μια, και η ανάγκη μας να κατανοήσουμε τον κόσμο από την άλλη, που μας οδηγούν σε πεποιθήσεις απλοϊκές και πολλές φορές εσφαλμένες.

Ο κόσμος φαίνεται πως είναι τόσο μεγάλος και χαοτικός στη σύνθεσή του που ακόμη και τα λίγα που έχουμε καταφέρει ως τώρα από πλευράς γνώσεων μοιάζουν να είναι, και είναι, θαύμα. Ένας νους σαν και το δικό μας, φυσικό μηχάνημα ως είναι της φύσης, σα σώμα που αναφλέγεται από την ίδια του τη διάνοια, μαθαίνει κι ανατροφοδοτείται με όσα μπορεί να αντλήσει από το εξωτερικό, κι όχι μόνο, περιβάλλον. Στην πάροδο των χρόνων χρειάστηκε να κάνει ωστόσο υποχωρήσεις σημαντικές ως προς την κατανόηση ώστε να συνεχίσει να κινείται εμπρός, επιβιώνοντας κι αναπαράγοντας το βαθύτερο είναι του.

Οι ισχυροί αυτοί νευρώνες δεν είναι παρά τα στερεότυπα που σχηματίζονται για τους άλλους αλλά και οι προκαταλήψεις απέναντι στις εκφάνσεις της ζωής. Μιας και η σκέψη πονάει τον εγκέφαλο και απαιτεί από αυτόν χρόνο κι ενέργεια, ο νους μας επιδίωξε να τιθασεύσει το αίνιγμα της ύπαρξης βάζοντάς το σε καλούπια επιτυγχάνοντας έτσι να κάνει το περίπλοκο απλό, το άγνωστο γνωστό. Γίναμε έτσι λόγω εξέλιξης, όντα με χοντροκομμένη σκέψη, μηδενίζοντας τους συντελεστές των παραγόντων που εξακολουθούν να επηρεάζουν τα αποτελέσματα των εξισώσεων της ζωής.

Η ίδια η σκέψη, που πλέον είναι χόμπι των αργόσχολων, είναι αυτή που μπορεί ωστόσο να βοηθήσει την κατάσταση και να μας κάνει να πάμε ένα βήμα μπρος. Μέχρι και σήμερα, είμαστε υπέρ του δέοντος ατελείς, γεμάτοι με στερεότυπα και προκαταλήψεις. Ακόμη και ανοιχτόμυαλοι άνθρωποι αυταπατώνται πως έχουν καταφέρει να ξεφύγουν από τη μάστιγα αυτή, τη μάστιγα του νου που μας κάνει να αντικρίζουμε τα πράγματα με παρωπίδες. Είναι εντελώς φυσιολογικό ωστόσο να είμαστε τέτοιοι άνθρωποι, με εσφαλμένες δηλαδή αντιλήψεις για τη ζωή. Η ίδια η φυσιολογία μας είναι αυτή που μας ωθεί σε αυτά τα λάθη και από εδώ και πέρα μονάχα μπορούμε να πούμε ότι θα επιδιώξουμε να την αλλάξουμε, κάτι το οποίο θέλει γενεές επί γενεών αν το πάμε με την εξελικτική διαδικασία, εκτός κι αν πειράξουμε το DNA των επόμενων που έρχονται. Κάτι το οποίο μάλλον θα γίνει, είτε μας αρέσει είτε όχι.

Με όλα αυτά θέλω να πω το εξής: είναι άτοπο να ισχυρίζεται κάποιος ότι δεν έχει στερεότυπα και προκαταλήψεις. Για την ακρίβεια, είμαστε γεμάτοι από δαύτα και το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να αυτοδιορθωθούμε, πάντα στο βαθμό που μπορούμε. Το σημαντικότερο βήμα επίλυσης ενός προβλήματος είναι η αναγνώρισή του, άρα το να διαπιστώνουμε τη φαυλότητά μας και να την κατανοούμε μας ανοίγει παράλληλα και το δρόμο προς την λύση.

Ο ανοιχτόμυαλος άνθρωπος είναι αυτός που έχει κάνει το πρώτο βήμα κι επιδιώκει συνειδητά να γίνει καλύτερος. Ψάχνει να μάθει για τα στερεότυπά του, τα εξετάζει, αναρωτιέται πως δημιουργήθηκαν κι αν έχουν κάποια λογική. Το ίδιο κάνει και με τις προκαταλήψεις του που καταφέρνουν να τον οχυρώνουν απέναντι στο διαφορετικό και το ξένο.

Ο άνθρωπος, για να συνεχίσει αυτή την πορεία προς την αυτοσυνείδηση, οφείλει να λύσει τέτοιου είδους προβλήματα. Είτε μέσω της μηχανικής του DNA μακροπρόθεσμα, είτε μέσω της ανοιχτής, ειλικρινούς γνωριμίας με ευγενείς προθέσεις απέναντι στο ανοίκειο, σε βραχυπρόθεσμο πλαίσιο, οφείλει να ξεπεράσει αυτή τη σκόπελο που του στερεί αρκετή από την πραγματική γεύση της ζωής.

Ως μη τελειοποιημένοι άνθρωποι, ως όντα φαύλα που συναπαρτίζουν έναν μεγαλύτερο οργανισμό, έχουμε πολύ δρόμο ακόμη για την αυτοΐαση που θα μας δώσει νέα πνοή. Υπάρχουν ακόμη πολλές αποχρώσεις της ζωής να δούμε και για να τα καταφέρουμε θα πρέπει να ρίξουμε μια βαθιά ματιά μέσα μας, να καταλάβουμε τις λανθάνουσες πεποιθήσεις, να καταστρέψουμε κάποιους νευρώνες με στόχο να δημιουργήσουμε άλλους, καλύτερους.

Ας ξεκινήσουμε να γκρεμίζουμε αναγνωρίζοντας πως είμαστε εκ των προτέρων προβληματικοί που χρήζουν διόρθωσης. Κι ας προσπαθήσουμε επίσης να βοηθήσουμε τους γύρω μας να δουν καθαρότερα τα σημεία που έχουμε καταφέρει πρώτοι να φωτίσουμε.

Πολλοί αστέρες λάμπουν πιο έντονα όταν λάμπουν από κοινού παρά μονάχοι τους. Γι’αυτό κι εμείς αξίζει να εργαστούμε, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά, με στόχο να φωτίσουμε περισσότερο το μυστήριο της ζωής που ξεπροβάλλει μπρος στα μάτια μας. Όλα τα bugs και τα errors του ανθρώπινου εγκεφάλου χρήζουν της προσοχής μας αλλά και της ενεργητικής μας διάθεσης.