Οπτικές Γωνίες

Στην ατμόσφαιρα μυρίζει μπαρούτι. Όχι, όχι, δεν το μπερδεύω με τους καπνούς της φωτιάς που μας κατατρέχει. Αναφέρομαι σε κάτι άλλο που μας κατατρέχει λίγο πιο ύπουλα, ή έστω λιγότερα εμφατικά απ’ότι οι πυρκαγιές. Μιλώ για μια φλόγα που σιγοκαίει μέσα μας, όχι όμως αυτή που μας δίνει ζωή, αλλά για μια άλλη, που μπορεί αν ξεφύγει από τον έλεγχό μας να προκαλέσει μεγαλύτερα κακά απ’ότι οι ιοί, οι πυρκαγιές κι οι πλημμύρες μαζί.

Το μπαρούτι που εκλεπτυσμένες μύτες σαν τη δική μου, πανάθεμά με, μυρίζουν στον αέρα, πηγάζει από το ίδιο μας τον νου. Από την καχυποψία που μεγαλώνει μέσα μας για κάθε τι και τον καθένα, από τον φθόνο που σιγά σιγά μας τρώει και φυσικά το μίσος. Μιλάμε όμως πλέον για ένα μίσος απρόσωπο, που δεν προλαβαίνει καλά καλά να αντιληφθεί τον εαυτό του, και τσουπ, πηδάει από πρόσωπο σε πρόσωπο, από κοινότητα σε κοινότητα, και ψάχνει κάθε φορά για εξιλαστήριο θύμα.

Οι απανωτές κρίσεις που μοιάζουν αναπόφευκτο πλέον για όλη την ανθρωπότητα, τείνουν να βγάζουν στην επιφάνεια τα καλύτερα μα και τα χειρότερά μας ένστικτα. Η εποχή, αυτή η μικρή περίοδος τέλος πάντων, της κανονικότητας, δε διέρκησε παρά μόνο λίγες δεκαετίες, για κάποιους τυχερούς δηλαδή. Πλέον, όλος ο κόσμος αρχίζει να βράζει σιγά σιγά στο ίδιο καζάνι. Το ένστικτο της επιβίωσης ακονίζει τα νύχια του κι είναι έτοιμο να επιτεθεί, κι όποιον πάρει ο χάρος, πραγματικά.

Τον τελευταίο αιώνα η ανθρωπότητα μπήκε σε μια νέα φάση, στη φάση όπου πλέον μπορεί να αυτοκαταστραφεί μόνη της χωρίς τη βοήθεια της φύσης. Τα πυρηνικά όπλα, όπως και οι ατομικές βόμβες, επαρκούσαν για να δείξουν στον καθένα ότι τα πράγματα σοβάρεψαν. Μπρος στις εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, ακόμη και μπρος στα εκατομμύρια, η απειλή του είδους μας είναι πολύ μεγαλύτερη, κι αυτό γιατί έγινε απόλυτη. Η ισχύς των νικητών μετά από δυο Παγκόσμιους Πολέμους, τους έδωσε τη δυνατότητα να επιβληθούν ως ένα βαθμό, κι έτσι το παιχνίδι με αυτά τα όπλα ήρθε σε μια ισορροπία. Πλέον, λόγω αρκετών προβλημάτων, όπως η ανισότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αλλά και τα διαφορετικά συστήματα αξιών, φέρνουν στην επιφάνεια κάθε προηγούμενο μέσο αυτοκαταστροφής μας. Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτά τα όπλα, ούτε τα υπόλοιπα, αλλά είναι ο συνδυασμός όλων των παραπάνω. Πλέον, οι απλοί άνθρωποι δεν ξέρουν ποιος είναι με ποιον και τι πρεσβεύει. Πλέον, τα στρατόπεδα εισχωρούν πολλές φορές το ένα μέσα στο άλλο. Πλέον, ο φίλος γίνεται εχθρός κι ο εχθρός φίλος. Και το άτομο εν δυνάμει χάνει όσα είχε κερδίσει και κερδίζει όσα έχασε.

Η εποχή μας αναφέρεται κι ως post-truth era, ελληνιστί: εποχή της μετά-αλήθειας. Είναι η εποχή όπου η αλήθεια έχει χάσει τον τρόπο να έρχεται στο προσκήνιο, η εποχή κατά την οποία οι εχθροί της αλήθειας βρήκανε τον κατάλληλο τρόπο να μιλάνε τη γλώσσα της, να χρησιμοποιούν με τον κατάλληλο τρόπο τους μεθόδους που αυτή είχε για να βγαίνει στην επιφάνεια, η εποχή όπου η αξία της χτυπήθηκε εκ των έσω από τον εχθρό. Πλέον, είναι όλο και δυσκολότερο να καταλάβεις τι συμβαίνει στον κόσμο και να πάρεις θέση.

Ο καθένας και η καθεμιά από εμάς έχει την οπτική του/της. Παλιότερα αν συνδυάζαμε τις οπτικές, κι ανταλλάσαμε απόψεις, είχαμε καλή ευκαιρία να πιάσουμε το νόημα των πραγμάτων, το λιγότερο. Σήμερα όμως που όλα εντείνονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, οι απόψεις γίνονται πεποιθήσεις ευκολότερα, γίνονται πιστεύω και όλοι γνωρίζουμε που είναι ικανός να φτάσει ο άνθρωπος για τα πιστεύω του. Τα πιστεύω χρειάζονται γιατί δίνουν κατεύθυνση, αλλά ο τρόπος που τα δημιουργούμε στις μέρες μας, αρχίζει να προσιδιάζει στους τρόπους που αυτά δημιουργούνταν πριν κάποιους αιώνες, που ακόμη η θρησκεία έπαιζε βαρυσήμαντο ρόλο. Ο ορθός λόγος που προέκυψε χάρη στην φιλοσοφία όπως και η επιστήμη μας βοήθησαν να βγούμε από τις κοντόφθαλμες αντιλήψεις, αλλά σήμερα η μάζα της κοινωνίας για διάφορους λόγους έρχεται σε αντίθεση με όσα τη βοήθησαν να ξεφύγει από τα σκοτάδια και τον αναίτιο πόνο.

Τα μυαλά μας σιγά σιγά γίνονται εύφλεκτο υλικό, μπαρούτι που με μια σπίθα θα μπορούσε να εκρυχθεί στο υπερπέραν βάζοντας φωτιά στο λιγοστό μας όλον.

Δεν τρέφω αυταπάτες, και για κανέναν λόγο δεν πιστεύω ότι η ανθρωπότητα θα υπάρχει για πάντα. Οι πιθανότητες είναι ξεκάθαρα εναντίον μας, δεν είμαστε παρά ένας κόκκος άμμου σε μια μόνο αστρική παραλία. Είμαστε όμως η πεμπτουσία της ύπαρξης της ζωής, κι αν σήμερα δεν ξέρουμε ή δεν είμαστε σίγουροι για το τι συμβαίνει με την ίδια τη ζωή, αυτό δε σημαίνει ότι θα συνεχίσει να ισχύει για τις μελλούμενες γενιές.

Αναρωτιέμαι όμως αν φτάνουμε σε ένα όριο. Τα σημάδια είναι εμφανέστατα, μόνο την κλιματική αλλαγή αν λάβουμε υπόψη, φτάνει και περισσεύει. Οι υπαρξιακές απειλές που έχουμε να αντιμετωπίσουμε δεν είναι παίξε-γέλασε. Οι χαζοπόλεμοι όλης της ανθρώπινης ιστορίας, όλος ο πόνος και η ηλιθιότητα που μας δέρνει, δε φτάνουν να σταθούν δίπλα σε αυτή την απειλή. Και τι κάνουμε; Η εποχή μας κι ο τρόπος σκέψης μας ίσως μας πάνε μια ώρα αρχύτερα στο τέλος. Κι αυτό γιατί, όταν είχαμε τον χρόνο, αντί να φτιάξουμε καλύτερους ανθρώπους, καλύτερους πολίτες, μέσω της παιδείας, ετοιμάσαμε πιόνια, εργαζομένους και καταναλωτές. Μπρος στο εφήμερο κέρδος, χάσαμε την ευκαιρία να αυτοδιορθωθούμε, και τώρα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σοβαρότατα προβλήματα, μας έμειναν μερικά δισεκατομμύρια σάπια μυαλά που τα καλούμε να σκεφτούν λογικά. Η ανθρώπινη ιστορία, είναι μια τραγική ιστορία. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με δράμα, το τέλος δεν προβλέπεται μακάριο. Κάποια στιμή όλα θα τελειώσουν με έναν βρόντο.

Ο Νίτσε όταν προσπάθησε να αποτιμήσει το κακό έδωσε μεγαλύτερη σημασία στις αξίες. Οι αρχές και οι αξίες μας είναι που μας κάνουν να σκεφτόμαστε έτσι ή αλλιώς, που γίνονται κριτήριά μας και μας οδηγούν σε συμπεριφορές και πράξεις. Αυτές είναι που μας διαμορφώνουν και διαμορφώνουν τον κόσμο μας. Αν χαθούμε μια ώρα πρωτύτερα, λόγω αυτών θα’χουμε χαθεί.

Αλλά δε γράφω για να πω πως όλα είναι σκατά, ακόμη κι αν είναι έτσι. Γράφω για να μοιραστώ αυτό που αντιλαμβάνομαι, σωστό είναι αυτό ή λάθος, είναι η οπτική μου και την τεστάρω και με αυτό τον τρόπο. Για να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος μια κατάσταση, πρέπει να τη δει από όσες περισσότερες οπτικές μπορεί για να σχηματίσει άποψη και να μάθει εν τέλει με τι έχει να κάνει απέναντί του.

Θεωρώ ότι όσο ακόμη ο ορθός λόγος πιάνει τόπο, έστω και λιγότερο σε σχέση με πριν, κι ότι όσο η επιστήμη δεν παύει να’ναι η τελευταία που’χει τον λόγο πάνω στην κρίση, η ελπίδα δεν πεθαίνει. Το χρέος της γενιάς μας είναι να συντηρήσει αφενός αλλά και να βοηθήσει τη ζωή να πάει λίγο παραπέρα. Είναι χρέος βαρύ μα το βάρος του είναι που κάνει τη ζωή να’χει νόημα.

Όλες οι οπτικές, έχουν την αξία τους ακόμη. Δεν τελειώσαμε κι έχουμε δρόμο μπροστά μας. Αλλά όσο παίζουμε με τη βλακεία, γινόμαστε φίλοι της και την κουβαλάμε κι εμείς. Τώρα χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή από ποτέ. Τώρα πρέπει να προσέξουμε πως σκεφτόμαστε και γιατί σκεφτόμαστε έτσι. Τώρα είναι που η θερμοκρασία ανεβαίνει, όχι τόσο λόγω κλιματικής αλλαγής, αλλά κυρίως λόγω του ότι τα μυαλά μας σιγά σιγά βράζουν.

Έχοντας ελπίδα για το καλύτερο και πιστεύοντας στον εαυτό μας, αξιοποιώντας όμως και όλα όσα με δυσκολία δημιούργησε ο άνθρωπος, προλαβαίνουμε λίγο πριν ξεπεράσουμε τα όρια, να τιθασεύσουμε τάσεις και να δημιουργήσουμε καλύτερες συνθήκες για το αύριο. Ένα αύριο που δε θα αργήσει τόσο να’ρθει. Μακάρι να’μαστε εδώ ακόμη για να το προϋπαντήσουμε.