Η καθεμιά κι ο καθένας μας αποτελεί ένα μυστήριο. Ο άνθρωπος ως αντικείμενο εξέτασης, θα μπορέσει να ξεκλειδωθεί από τις επιστήμες που τον ερευνούν κι έτσι, αν και δε θα φτάσουμε στο σημείο να προβλέπουμε επακριβώς τη συμπεριφορά του μιας και ζούμε σε έναν πιθανοκρατικό κόσμο, θα καταφέρουμε τουλάχιστον να τον κατανοήσουμε σε μεγαλύτερο βαθμό. Το χάος που κρύβουμε μέσα μας θα μπορέσει μέσω μιας μεγάλης και θολής εικόνας να δείξει κάτι.
Ένας παράγοντας του μυστηρίου μας αποτελεί η πίστη. Υπάρχουν πολλών ειδών πίστεις. Η πίστη των θρησκειών, η πίστη στις επιστήμες, η πίστη στο χρήμα ή την εξουσία και η πίστη του να μη πιστεύει κανείς σε τίποτα. Ακόμη κι η τελευταία, μέσα από μια σχέση παραδόξου, αποτελεί πάραυτα πίστη. Η πίστη χωρίζεται σε πίστη που εναποθέτουμε σε κάτι έξω από εμάς, σε έναν Θεό, σε ένα σύστημα, σε ένα πρόσωπο ή και μια ιδέα, και στην πίστη εντός μας, όταν δηλαδή πιστεύουμε στον εαυτό μας.
Ο άνθρωπος δημιουργώντας το σημαντικότερο εργαλείο του ως τώρα, τη γλώσσα, κατάφερε να ξεχωρίσει από τα άλλα είδη κι ανέπτυξε αυτοσυνείδηση. Ο χτύπος της καρδιάς του και η μόνιμη εναλλαγή μέρας-νύχτας, οι εποχές που έρχονταν κι έφευγαν, η γέννηση κι ο θάνατος, τον έκαναν να αναγνωρίσει και να ονοματίσει τον χρόνο. Παρελθόν, παρόν και μέλλον απέκτησαν νόημα ακόμη σημαντικότερο όταν κατάλαβε τη σημασία του πλάνου. Κι από κυνηγός-τροφοσυλλέκτης, έγινε γεωργός και κτηνοτρόφος που συνεργαζόταν με τη φύση και τους νόμους της. Η δυνατότητά του να φανταστεί το μέλλον με βάσει όσα γνώριζε, τον κατέστησε δημιουργό του μέλλοντος. Κι αυτές οι προσδοκίες του πατούσαν γερά σε μια αίσθηση πως τα πράγματα θα πάνε έτσι κι όχι αλλιώς. Ή ακόμη σωστότερα, σε μια ελπίδα ότι τα πράγματα θα πάνε έτσι κι όχι αλλιώς.
Η ελπίδα του πολλές φορές έπιασε τόπο μιας και τον έκανε να δράσει την κατάλληλη στιγμή, αξιοποιόντας τις εκάστοτε συνθήκες για την επίτευξη των στόχων του. Πολλές κι αλλεπάλληλες επιτυχίες του έμαθαν τη δύναμη των προσδοκιών, κι ας μη γνώριζε ότι είναι ως ένα βαθμό αυτοεκπληρούμενες. Δεν άργησαν να έρθουν στην επιφάνεια άνθρωποι που κατάλαβαν ότι κάτι κρύβεται μέσα στον άνθρωπο το οποίο τον κινητοποιεί για να δράσει και πάνω σε αυτό επένδυσαν για να αποκτήσουν την εξουσία. Κάπως έτσι, χρησιμοποιώντας την πίστη και τον τρόπο που δυναμώνει αυτή τον άνθρωπο, κατάφεραν δημιουργώντας φαντάσματα να αποκτήσουν την εξουσία και να νομιμοποιηθούν στα μάτια των αφελών αδερφών τους.
Από τότε άρχισε ένα τεράστιο παιχνίδι βασισμένο από τη μια στην ανάγκη του ανθρώπου να πιστεύει σε κάτι κι από την άλλη στις δυνάμεις που αυτή του η πίστη τον κάνει να βγάζει από μέσα του.
Κανείς δεν ξέρει τίποτα, το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι προσπαθούμε να φτάσουμε στην αλήθεια. Προσπαθούμε να βγάλουμε άκρη με το τι πάει να πει ζωή, πιανόμαστε από αλήθειες σαν μαϊμούδες και πηγαίνουμε από κλαδί σε κλαδί. Δεν υπάρχει η μια και μοναδική, η απόλυτη αλήθεια. Η αλήθεια εξαρτάται από την οπτική μας μα η οπτική μας ποτέ δεν μπορεί να είναι απόλυτα σωστή μιας και οπτική σημαίνει θέση στο χώρο και παρατήρηση. Όταν κάτσω σε μια βουνοκορφή για να δω τον κόσμο, χάνω όλες τις άλλες οπτικές που θα μπορούσα να’χω εκείνη τη στιγμή. Η οπτική μου αν φτάσει στο βάθος των πραγμάτων θα είναι κοντά στην αλήθεια, αλλά η αλήθεια μου δεν είναι πάνω από την αλήθεια των άλλων μου αδερφών. Οι αλήθειες είναι περισσότερο συμπληρωματικές η μια της άλλης, παρά ανταγωνιστικές. Αυτό το λάθος κάνουμε αιώνες τώρα κι επιδιώκουμε να επικρατήσουμε έναντι των άλλων θεωρώντας τους λανθασμένους. Αν μαζεύαμε όλες τις αλήθειες στις οποίες έφτασε ο άνθρωπος, αν είχαμε τον τρόπο να το κάνουμε, η εικόνα σήμερα για τη ζωή θα ήταν πολύ πιο καθαρή.
Αν η πίστη του καθενός είναι τέτοια που να μην τον ωθεί στο κακό αλλά στο καλό και στην αποδοχή είναι μια καλή πίστη.
Δεν πιστεύω σε κανέναν Θεό ως την ανώτατη δύναμη, ως μια συνείδηση πέρα και πάνω από τη δική μου. Δεν πιστεύω σε κάποιο πρόσωπο, κανείς δεν μπορεί να με σώσει από τον εαυτό μου και την ηλιθιότητά μου. Δεν πιστεύω σε συστήματα αν κι αναγνωρίζω την ανάγκη ύπαρξής τους ώστε να μην καταλήξουμε στον αλληλοσπαραγμό. Δεν πιστεύω σε κάποια ιδέα που μέσα της κρύβεται η μοναδική κι απόλυτη αλήθεια που εξηγεί, τροφοδοτεί και δημιουργεί τον κόσμο. Και δεν πιστεύω ότι υπάρχει άνθρωπος χωρίς πίστη μέσα του. Πιστεύω μόνο ότι πάνω απ’όλα πιστεύουμε σε ψέματα.
Έχουμε ψευδαισθήσεις για τη ζωή, ο ένας θεωρεί αυτό, ο άλλος το άλλο. Ισχυριζόμαστε ότι γνωρίζουμε μα κανείς δε γνωρίζει τίποτα και λίγοι έως ελάχιστοι κατάφεραν να βρουν τη δύναμη και τη σοφία για να το παραδεχτούν.
Είναι απίστευτο όμως και κανείς δεν μπορεί να μην το παραδεχτεί ότι η πίστη αναβλύζει από μέσα μας απίστευτες δυνάμεις που ούτε εμείς οι ίδιοι ξέραμε πως είχαμε.
Αξίζει λοιπόν, όσο παράξενο κι αν ακούγεται, να μην λέμε αφενός ψέματα στον εαυτό μας κι αφετέρου να βρούμε κάτι για να πιστέψουμε. Τι μπορεί όμως να’ναι αυτό το κάτι;
Δεν έχω πρόβλημα με τους πιστούς των θρησκειών, ούτως ή άλλως, η μάστιγα των θρησκειών λόγω της εξουσίας τους αρχίζει να χάνει έδαφος. Μου αρκεί που υπάρχουν παραδείγματα όπως ο Ιησούς κι ο Βούδας κι ελπίζω οι πιστοί τους να τους μοιάξουν έστω και στο μικρό τους δαχτυλάκι αν και ξέρω από πρώτο χέρι πόσο δύσκολο είναι αυτό. Δεν είναι εύκολο να’σαι ηθικός, λειτουργώντας με συστήματα αξιών που βασίζονται στην αγάπη ή στην αυτογνωσία, σε έναν κόσμο που μετά βίας χαρακτηρίζεται από ηθική, καταλήγοντας περισσότερο να μοιάζεις με ηλίθιο στην κοινωνία των πιθηκάνθρωπων που είμαστε.
Δεν έχω πρόβλημα με όσους πιστεύουν στην επιστήμη γιατί εμπιστεύομαι τη μεθοδολογία της και τον αυτοδιορθωτικό της χαρακτήρα. Λίγο μόνο με φοβίζει που θέλει να απέχει από την ηθική ψάχνοντας τρόπο να την εξηγήσει που βασίζεται στην αλήθεια της και μόνο. Ευτυχώς και πάλι, τα μεγάλα ονόματα των επιστημόνων που τα σημερινά παιδιά κι αυριανοί επιστήμονες έχουν ως πρότυπα, υπήρξαν και τέρατα ηθικής όπως ο Αϊστάιν κι ο Σέιγκαν.
Η πίστη στο χρήμα και στην εξουσία δυστυχώς δεν μπορεί να γίνει στον ίδιο βαθμό ανεκτή γιατί είναι αυτή η οποία κατά κύριο λόγο γεννά τα δεινά που έχουμε να αντιμετωπίσουμε: την απειλή λόγω της κλιματικής αλλαγής, την απανθρωποίηση του ανθρώπου, τον αυταρχισμό κι απολυταρχισμό των ολοκληρωτικών καθεστώτων.
Ίσως όμως η χειρότερη πίστη είναι η πίστη του να μη πιστεύει ο άνθρωπος σε κάτι, σε αυτή την πλάνη που τον κάνει να τα μηδενίζει όλα, που τον κάνει κυνικό, να κοιτάζει μόνο τον εαυτό του δίχως να δίνει σημασία στους άλλους, με παντελή έλλειψη ενσυναίσθησης και χωρίς συμπόνια, η πίστη που κάνει το εγώ να ξεχωρίζει από το εμείς, η πίστη των καρκινικών μας κυττάρων. Και είναι πίστη, γιατί αν και δεν πιστεύει σε τίποτα, πιστεύει παρόλα αυτά στον εαυτό της, καθώς οι άνθρωποι του δόγματος αυτού ζουν και δρουν ανάμεσα μας στην κοινωνία των ανθρώπων πληγώνοντάς την.
Αν όμως η πίστη είναι τόσο σημαντική για εμάς μιας και μας κινητοποιεί, ποια είναι η πίστη του μέλλοντος την οποία θα άξιζε σιγά σιγά να οικοδομήσουμε; Ποια είναι η πίστη, ποιο το σύνολο των ιδεών της που ο σημερινός άνθρωπος μπορεί να αξιοποιήσει για να χτίσει κάτι που να μη μπορεί τόσο εύκολα να πέσει;
Το κενό που άφησε τους τελευταίους δύο αιώνες ο θάνατος του Θεού δεν έχει κλείσει ακόμα, κι αν δεν κλείσει, ίσως να μας καταπιεί.
Χρειαζόμαστε μια νέα κοσμοθεωρία, μια αντι-ιδεολογία στηριγμένη σε όσες αλήθειες μπορούμε να φτάσουμε και τις ιδέες που απορρέουν από αυτές. Χρειαζόμαστε μια πίστη όπου το δόγμα της θα’ναι το δόγμα του μη-δόγματος. Μια πίστη δηλαδή που θα’ναι μονίμως ανοιχτή σε κάθε τι νέο που πέρασε την κριτική του καιρού του και είναι σε θέση να ενδυναμώσει την ανθρωπότητα.
Όχι, η πίστη αυτή δεν είναι η πίστη στη μια και μοναδική αλήθεια, θα στηρίζεται και στηρίζεται ήδη σε λάθη, πλάνες και ψευδαισθήσεις, θα’ναι όμως ανοιχτή στο να εξετάσει ό,τι την διακατέχει και να αυτογιατρευτεί.
Το ξέρω καλά πως είμαι απλά ένα σπέρμα με δάχτυλα που πατάει πότε ηθελημένα και πότε τυχαία τα κουμπιά μιας μηχανής. Το ξέρω καλά πως σε ένα παράλληλο σύμπαν, αιώνιο κι άχρονο, υπάρχει ένας χιμπαντζής που γράφει μετά από άπειρες προσπάθειες τα ίδια που γράφω εγώ κι ίσως καλύτερα. Αυτό όμως δεν πρέπει να με κάνει να χάνω την πίστη μου γιατί εν τέλει η πίστη του μέλλοντος βασίζεται στην αβεβαιότητα, είναι μια πιθανοκρατία.
Το ζήτημα δεν είναι μόνο η αλήθεια, είναι και η συνέχιση. Σίγουρα δεν πρέπει να χάσουμε ή να θυσιάσουμε τη μια για την άλλη. Σίγουρα επίσης δεν πρέπει να γελιόμαστε πως κάποτε δε θα χαθούμε όλοι, πως δε θα χαθεί και κάθε μας δημιουργία. Το καθήκον μας ωστόσο είναι να περάσουμε πάσα αυτά που πήραμε. Η ζωή δεν είναι ούτε αμαρτία, ούτε δώρο. Είναι ένα τυχαίο συμβάν που ο παρατηρητής το ορίζει, κι έτσι, μέσω της ερμηνείας που αυτός θα δώσει μπορεί να γίνει είτε αμαρτία είτε δώρο. Επιλέγοντας να δω τη ζωή σα δώρο, κι ας μην είναι, νιώθω την ανάγκη να κληροδοτήσω αυτό που πήρα με την ελπίδα να το κάνω καλύτερο στο επόμενο κύμα ζωής. Το DNA λατρεύει το copy-paste. Ποιος ξέρει, ίσως η Ζωή η ίδια που φαίνεται να βρίσκεται παντού στο σύμπαν μας έχει ως τέλος την ξεδίπλωσή της. Τι μπορεί να σημαίνει η επιδίωξη για επιβίωση, αναπαραγωγή και κυριαρχία;
Χρειαζόμαστε μια πίστη που θα καλύπτει το κενό του Θεού. Μια πίστη που θα μας κάνει να βγάζουμε στην επιφάνεια τις δυνάμεις μας. Μια πίστη που θα μας δυναμώνει και θα μας οδηγεί μπροστά κι ας μην ξέρουμε τι μας ωθεί εμπρός.
Πιστεύω στον Άνθρωπο.
Πιστεύω στην Ανθρωπότητα.
Πιστεύω στο σύνολο της Ζωής, όλο το ζωικό και φυτικό βασίλειο.
Τα ζώα είναι αδέρφια μου, τα φυτά ξαδέρφια μου.
Πιστεύω απλά στην Αυτοπραγμάτωση της Ζωής.
Και πιστεύω ότι ο σοφότερος δρόμος για να επιτευχθεί αυτή η Αυτοπραγμάτωση είναι μέσω της Αγάπης.
Να μη χάσουμε ούτε έναν Άνθρωπο γιατί χωρίς αυτόν δεν υπάρχει η Ανθρωπότητα, χάνει τη βάση της και την νομιμοποίησή της.
Να δούμε καλύτερα πόσο κοντά είμαστε με τα άλλα είδη ζωής και να τους δείξουμε το σεβασμό που τους αξίζει. Να μην τρώμε για ευχαρίστηση, να τρώμε για επιβίωση και υγεία. Να θεωρούμε ιερό ό,τι βάζουμε στο σώμα μας.
Έχουμε ανάγκη από μια νέα Πίστη η οποία θα μας κάνει πιο ανοιχτούς, πιο καλόκαρδους και πιο σοφούς. Από μια Πίστη που θα μας κάνει ξανά να πιστέψουμε στον Εαυτό μας. Όλοι είμαστε θεϊκά κομματάκια. Έχουμε ανάγκη από νέους Ναούς, χώρους στους οποίους η Φιλοσοφία, οι Τέχνες και οι Επιστήμες θα ευδοκιμήσουν στηρίζομενες στις κοινότητες που θα δημιουργηθούν. Έχουμε ανάγκη από μέσα που θα ξεκλειδώσουν τον Άνθρωπο και θα τον κάνουν να μοιάζει με Ήρωα-Θεό αφήνοντας πίσω του τα πρότυπα που στηρίζονται σε ό,τι του μικραίνει το μπόι. Στραβοί, κουτσοί και βλακές, αν καταφέρει το Πνεύμα να ανθίσει και να καρποφορήσει, τότε όλοι μετράνε. Ο Άνθρωπος είναι ικανός για τα καλύτερα και τα χειρότερα. Δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός, απλά είναι. Το ζήτημα είναι τι σόι Άνθρωπο θα επιδιώξουμε να δημιουργήσουμε για το αύριο, θέτωντας τα αναγκαία πλαίσια και δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για να ευδοκιμήσει.
Η πίστη σε κάτι γεννά προσδοκίες. Αυτές οδηγούν σε πράξεις που θα δημιουργήσουν συνθήκες για να εκπληρωθούν οι προσδοκίες κι έτσι η πίστη να βγει αληθινή. Όλα είναι πιθανότητες, αλλά πιστεύοντας στο καλό, τις επηρεάζουμε προς αυτό. Μας βοηθά να νιώθουμε κι ας μην είμαστε όντως πιο δυνατοί.
Η δύναμη της πίστης είναι τεράστια, μακάρι να βρούμε τη σοφία να την αξιοποιήσουμε κατάλληλα.
Στοχαστής 