Οι ρυθμοί ζωής της σύγχρονης καθημερινότητας, είτε με τους ανθρώπους ζει κανείς, είτε και μόνος ή μόνη, σε πόλη ή χωριό, είναι πολύ διαφορετικοί με αυτούς τους οποίους είχαν συνηθίσει οι άνθρωποι του παρελθόντος. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους αλλά ο κυριότερος φαίνεται να’ναι η εισαγωγή των μέσων ενημέρωσης στο καθημερινό μας γίγνεσθαι.
Ανέκαθεν τον άνθρωπο χαρακτήριζε μια περιέργεια, μια τάση προς αναζήτηση που τον ωθούσε στη μάθηση μέσω της εμπειρίας και της ανταλλαγής πληροφορίας. Σήμερα ωστόσο έχουμε φτάσει να δημιουργούμε τόση πληροφορία η οποία είναι στην άκρη των δακτύλων μας, που νιώθουμε πολλές φορές να μας πνίγει. Μια νέα ανάγκη προέκυψε στους καιρούς μας, η ανάγκη να αποσυνδεθούμε, να κλείσουμε τις τηλεοράσεις, να απενεργοποιήσουμε υπολογιστές και κινητά με την ελπίδα να αντέξουμε έστω και λίγο μακριά τους.
Κι αν κάποτε η γνώση ήταν δύναμη, η συσσώρευσή της δηλαδή μπορούσε να καταστήσει κάποιους ικανούς ώστε να διεκδικήσουν περισσότερα από τη ζωή, βλέπουμε πως σήμερα αυτό δεν ισχύει σε απόλυτο βαθμό. Παλιότερα η πληροφορία που αποκτούσε ας πούμε υλική μορφή, ήταν αυτή που είχε και μεγαλύτερη αξία, κι όντας τέτοια, ίσως άξιζε περισσότερο να μοιραστεί ανάμεσα στους ανθρώπους. Σήμερα όμως, ακόμη κι αν δεν μιλάμε ακριβώς για πληροφορία, αλλά για δεδομένα που παράγονται κι είναι ένα επίπεδο κάτω της πρώτης, βρίσκουμε τους εαυτούς μας να περικλείονται από αυτά, κι είναι τόσα στον όγκο τους που δεν μπορούμε να τα προσπελάσουμε ούτε για πλάκα. Το πνίξιμο που νιώθουμε λοιπόν, είναι φυσική απόρροια αυτού του πράγματος.
Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες, χρειαζόσουν απλά να ξεχωρίζεις τα αγριόχορτα και τα ζιζάνια ώστε ο κήπος λουλουδιών της πληροφορίας μέσα σου να’ναι εντάξει. Στις μέρες μας όμως ο κήπος έχει κατακλυστεί με όλων των ειδών τα χορτάρια που δε θέλουμε κι αντί για κήπος μοιάζει περισσότερο με άγρια φύση. Δύναμη σήμερα προσδίδει η ικανότητα κάποιου που μπορεί να ξεχωρίζει τι δεν πρέπει να διαβάσει, που θα ήταν καλύτερο να μη στρέψει το βλέμμα του και να μην αφήσει τη βλακεία γύρω του να τον κυριεύσει.
Η προπαγάνδα των μέσων τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά κι ο εκδημοκρατισμός της άποψης που έφερε το διαδίκτυο στις ζωές μας, ανέδειξαν όλων των ειδών τις καρικατούρες καθιστώντας τες πρότυπα. Αν κάποτε την πρωτοκαθεδρία είχαν το πνεύμα και η διανόηση, σήμερα την πρωτοκαθεδρία πήραν μέσω της βίας του λόγου όλοι οι τσαρλατάνοι αυτής της γης. Στην οικονομία της προσοχής που δημιουργήσαμε βρήκανε τον κατάλληλο τρόπο, πουλώντας συναίσθημα αντί για σοφία, να κυριαρχήσουν και να επιβληθούν. Βέβαια, δε θα τα είχανε καταφέρει τόσο καλά αν αντί για έρμαια αμάθειας κι απαιδευσιάς έβρισκαν αντ’αυτού πολίτες σκεπτόμενους και με κριτικό πνεύμα γαλουχημένους καλύτερα από καταλληλότερες δομές της κοινωνίας.
Το δημιούργημα του ανθρώπου, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, δείχνει εν μέρει πως ο δημιουργός του λειτουργεί κατά βάση. Δεν απέχουμε τόσο πολύ όσο ίσως νομίζουμε από τους υπολογιστές. Κι εμείς έχουμε hardware, το σώμα. Κι εμείς έχουμε software, τον νου που εδράζει στον εγκέφαλο. Ο άνθρωπος είναι κατά κάποιον τρόπο ένας υπολογιστής φτιαγμένος από την ίδια τη φύση μέσω μιας διαδικασίας αμέτρητων χρόνων. Κι όπως δεν υπάρχουν υπολογιστές χωρίς λάθη, έτσι κι ο ίδιος ο άνθρωπος δεν είναι τέλειος. Αυτή του η έλλειψη, αυτή η ταλάντευση ανάμεσα στη βλακεία και τη σοφία, είναι που κάνει τη ζωή μας να’ναι αυτή που’ναι, όπως τη γνωρίζουμε. Κι ένα bug ισχυρότατο που δεν μπορούμε να λύσουμε εύκολα αφορά το κενό που νιώθουν πολλοί ανάμεσά μας. Ένα κενό υπαρξιακό που προκύπτει λόγω αδυναμίας να συνδεθούν κατάλληλα κάποιες πληροφορίες. Το software του ανθρώπου δεν μπορείς να το περάσεις με ένα stick στο σύστημα του hardware. Το software μας δημιουργείται μέσα στο πέρασμα των χρόνων με την προστιβή μας με την πραγματικότητα. Οικογένεια, εκπαιδευτικό σύστημα, εκκλησία, Μ.Μ.Ε., φίλοι κι όλη η κοινωνία μάς βομβαρδίζουν με πληροφορία που πρέπει να επεξεργαστούμε και να βγάλουμε κάποιο νόημα, αν τα καταφέρουμε. Μαθαίνουμε σιγά σιγά να μιλάμε και να σκεφτόμαστε, γιατί η γλώσσα είναι πάνω απ’όλα σκέψη, και σε απροσδιόριστο χρόνο δημιουργούμε ένα σύστημα μέσα μας το οποίο μας βοηθάει, ή και όχι, να αντιμετωπίσουμε τη ζωή.
Αυτό το σύστημα ονομάζεται κοσμοθεωρία. Η κοσμοθεωρία κάποιου είναι ο τρόπος που αντικρίζει τη ζωή. Κι αν ο κόσμος ενσαρκώνεται στον άνθρωπο, τότε η κοσμοθεωρία θα λέγαμε ότι είναι η οπτική του κόσμου απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό. Ο άνθρωπος λοιπόν, είτε συνειδητά είτε όχι, μέσα στο πέρασμα των χρόνων που’ναι ζωντανός, αποκτά μια εικόνα για κάτι που περιγράφει με ασάφεια ως ζωή. Οι περισσότεροι γύρω μας δεν έχουν συνείδηση αυτού του πράγματος, μπορεί να ζουν από μέρα σε μέρα ως άλλα ευτυχισμένα ζώα της φύσης με μόνο άγχος το άγχος της επιβίωσης. Κάποιοι όμως που ψάχνονται λίγο παραπάνω φτάνουν πολλές φορές σε αδιέξοδα κι αναγνωρίζουν την αδυναμία τους να βρουν το νόημα. Ψάχνουν νόημα σε μια ζωή που στερείται κάθε λογικής εξήγησης. Μα εδώ επίσης έχουμε μια μεγάλη τρύπα. Η ατέλεια του ανθρώπου τον κάνει να νομίζει ότι μπορεί να τα εξευγενίσει όλα μέσω της λογικής του. Η λογική του όμως μέχρι σήμερα περισσότερο παράλογη είναι παρά κάτι άλλο. Θέλουμε το φόβο που νιώθουμε απέναντι στο άγνωστο να τον νικήσουμε με ξύλινα όπλα. Έτσι πέφτουμε στην τρύπα κι όλα γίνονται μαύρα κι άραχνα ξαφνικά.
Αν βρούμε τη δύναμη όμως να πούμε, δεν ξέρω. Δεν ξέρω και δεν μπορώ να ξέρω. Μόνο νομίζω, θεωρώ, έχω την εντύπωση ότι αυτό κι αυτό συμβαίνει. Αν αναγνωρίσουμε την αδυναμία μας, το πόσο απέχουμε από την τελειότητα, ίσως δώσουμε χώρο στο εξερευνητικό μας πνεύμα να μας πάει λίγο μακρύτερα. Μέσα μας υπάρχουν θαμμένα τόσα και τόσα πράγματα και μέσω της τέχνης, μέσω έκφρασης με καλλιτεχνικά μέσα, τους δίνουμε την ευκαιρία να βγουν στην επιφάνεια. Γύρω μας υπάρχει ένας άπειρος κι άχρονος κόσμος που μπορούμε να γνωρίσουμε και να μάθουμε καλύτερα για το τι πάει να πει ζωή, η επιστήμη μας ανοίγει τα μάτια όταν δε φορά παρωπίδες. Η φιλοσοφία θέτει ερωτήματα και σκάβει και πάει βαθύτερα, όσο πιο πολύ μπορεί.
Πόση αρετή έχει ένας άνθρωπος που αναγνωρίζει τις ατέλειές του κι έχει τη δύναμη να πει την αλήθεια, έστω και στον εαυτό του;
Ελάχιστοι καταφέρνουν να βγάλουν νόημα σε έναν κόσμο που μοιάζει να στερείται κάθε νοήματος. Ελάχιστοι καταφέρνουν να συνδέσουν κατάλληλα τις πληροφορίες που τους κατακλύζουν και να αναγνωρίσουν τη θέση τους στον κόσμο. Ελάχιστοι, τέλος, από αυτούς που’χουν συνείδηση ότι έχουν μια δημιουργημένη κοσμοθεωρία, την οποία μάλλον βρίσκουν παρά δημιουργούν, μπαίνουν στη διαδικασία να την εξετάσουν, να ασκήσουν κριτική δηλαδή στον ίδιο τους τον εαυτό, γιατί πιστεύει ό,τι πιστεύει, γιατί αυτό κι όχι το άλλο, στρώνονται κάτω για να την ξαναχτίσουν με τρόπο τέτοιο που να μην μπορεί να πέφτει από σεισμούς αλλά και να μην στηρίζεται στην άμμο.
Η γνώση παράγεται όλο και ταχύτερα κι εμείς, αν θέλουμε μια πιο μεστή και συνειδητή ζωή, οφείλουμε να δημιουργήσουμε έναν εαυτό που θα βασίζεται σε μια κοσμοθεωρία κι ο οποίος δε θα φοβάται τη νέα γνώση αλλά θα στέκεται κριτικά απέναντί της και θα την αφήνει να τον επηρεάζει προς το καλύτερο όταν αυτό φαίνεται σοφότερο.
Η κοσμοθεωρία λοιπόν, παίζει πρωτεύοντα ρόλο για τον άνθρωπο, είτε συνειδητοποιημένος είναι αυτός είτε όχι, είτε ανάμεσα και στα δυο. Για να την χτίσουμε, χρειάζεται την προσοχή μας να την ελέξγουμε, τον χρόνο μας να αξιοποιήσουμε με τρόπο που να δημιουργούμε χώρο για σκέψη η οποία θα προσανατολίζεται μέσα μας αλλά και να βρούμε τρόπο να αντλούμε τα κατάλληλα υλικά από το περιβάλλον μας. Να βρούμε χρόνο για περισυλλογή, είναι ζήτημα προτεραιότητας.
Κι αν φτιάξουμε κάτι καλό, κάτι που να εξηγεί αρκετά το πως και το γιατί ανάμεσά μας, αν το θεωρούμε πρέπον, είναι ζωτικής σημασίας να το μοιραστούμε με τους συνανθρώπους μας με την ελπίδα να τους βοηθήσουμε.
Στοχαστής 