Στοχασμού Στοχασμός

Το βλέμμα καρφωμένο στο κενό θαρρείς κι ο άνθρωπος πίσω του μόλις ξεψύχησε.

Που να τρέχει άραγε ο νους του;

Σε ποια διάσταση βρίσκεται η συνείδησή του;

Είναι εδώ, μπροστά μου, δίπλα και μέσα μου, και δεν είναι. Κατοικεί για λίγο σε έναν άλλο κόσμο, φανταστικό. Η σκέψη του αχαλίνωτη γύρω από μια αγκυροβολιά, τριγυρίζει και πεταρίζει ψάχνοντας κάτι να βρει. Κάτι να καταλάβει, ή και να θυμηθεί.

Σαν την ήρεμη θάλασσα που μέσα στα βάθη της τα ρεύματα δε σταματούν να κινούνται ποτέ, έτσι κι ο άνθρωπος την ώρα του στοχασμού, ηθελημένου ή και όχι, μοιάζει πιο ήρεμος από ποτέ κι ας παραδέρνουν οι σκέψεις εντός του. Μια εικόνα του ανθρώπου προαιώνια και μια διαδικασία που τον βοήθησε να ξεχωρίσει σιγά σιγά από τα άλλα είδη ζωής.

Ο στοχασμός μοιάζει να μας βγαίνει αβίαστα, λες και γεννηθήκαμε για να στοχαζόμαστε, για να αναρωτιόμαστε για την εμπειρία της ζωής. Γιατί άραγε;

Γιατί στοχαζόμαστε τόσο συχνά και τόσο έντονα; Τι μας οδηγεί και ποια η ανάγκη; Και τι είναι εν τέλει ο ίδιος ο στοχασμός;

Ο άνθρωπος είναι ένα σύστημα που λίγο πολύ μοιάζει με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Το ίδιο του το κατασκεύασμα, του μοιάζει τόσο πολύ στην λειτουργία του, που θα μπορούσε κάποιος αστειευόμενος να πει ότι μόλις η τεχνητή νοημοσύνη αποκτήσει πολυπλοκότητα αντίστοιχή του, θα τον αποκαλέσει Πατέρα και Θεό. Αυτό βέβαια πριν τον ξεπεράσει για τα καλά μια και για πάντα.

Κι ο άνθρωπος αντλεί στοιχεία ή αλλιώς δεδομένα από το περιβάλλον του και τα επεξεργάζεται δημιουργώντας πληροφορίες. Κι ο άνθρωπος ανήκει σε δίκτυα και αλληλεπιδρά με άλλα αντίστοιχα συστήματα ανταλλάσοντάς τες. Ο άνθρωπος όμως υποκύπτει σε λανθασμένες λογικές αλληλουχίες πολύ συχνότερα απ’ότι τα κατασκευάσματά του κι έτσι καταλήγει να είναι γεμάτος με λάθος πληροφορίες που του δημιουργούν προβλήματα.

Είμαστε ας πούμε γεμάτοι με bugs κι όταν ερχόμαστε σε επαφή με άλλα συστήματα-ανθρώπους, αναμεταδίδουμε συναισθήματα, σκέψεις και ιδέες, πληροφορίες εν τέλει που λειτουργούν αυτούσια αλλά κι ως ερεθίσματα μέσα στα κεφάλια των συνανθρώπων μας, αναπαράγωντας έτσι λάθη επί λαθών, δημιουργώντας κακές κι αυτοκαταστραφικές νοοτροπίες για το σύνολο του συστήματος.

Η ανθρωπότητα είναι ένα σύνολο ανθρώπων και την διακατέχουν πολλές ιδέες και κοσμοαντιλήψεις. Είναι όλα δημιουργήματά μας. Όλα αυτά προέκυψαν από ανθρώπους που στοχάζονταν. Και οι ιδέες που τη βοηθούν να ενωθεί και να δυναμώσει, και οι ιοί ιδεών που τείνουν να τη βραχυκυκλώνουν, κάνοντάς την να σκάβει το λάκκο της με τα ίδια της τα δόντια.

Ο στοχασμός είναι μια διαδικασία χώνευσης όσων αντλούνται από τον εγκέφαλό μας. Όπως το στομάχι μας που χρειάζεται χρόνο για να διασπάσει και να επεξεργαστεί τις τροφές, ώστε να απορροφήσει ό,τι θεωρεί σημαντικό, έτσι και το μυαλό μας στοχάζεται προσπαθώντας να χωνέψει τις πληροφορίες. Κι αν η χώνεψη του στομαχιού είναι αναγκαία για το σώμα, άλλο τόσο αναγκαίος είναι και ο στοχασμός ως χώνεψη για τον νου.

Βλέπουμε άρα στη διαδικασία του στοχασμού κρυμμένη μια ανάγκη του ανθρώπου. Πότε τον βοηθά και πότε του βάζει τρικλοποδιά, γιατί όπως και οι τροφές που βάζουμε στο σώμα μας χωρίζονται σε καλές και κακές, δημιουργώντας τα αντίστοιχα αποτελέσματα, έτσι και η τροφή για σκέψη μπορεί να μας κάνει καλό ή κακό.

Τι γίνεται όμως με τους ανθρώπους γύρω μας που αποφεύγουν να στοχάζονται, που γεμίζουν το χρόνο της ημέρας τους κι αποφεύγουν να μείνουν έστω και για λίγο μόνοι με τις σκέψεις τους, που φτάνουν να φοβούνται το ίδιο τους το είναι; Τι γίνεται με όσους δε χωνεύουν καλά καλά και βάζουν κάτι στο στόμα τους πιέζοντας περισσότερο το σώμα τους;

Αν δε δώσεις τον κατάλληλο χρόνο στο στομάχι και δε βάλεις ένα στοπ σε ό,τι ρίχνεις μέσα του, δε θα αργήσεις να παρατηρήσεις τις διαφορές στο σώμα σου, βάζοντας, ας πούμε, παραπανίσια κιλά. Πάνω κάτω το ίδιο συμβαίνει και στο μυαλό μας. Αποφεύγοντας τον στοχασμό, αποδεσμεύουμε το χρόνο που απαιτείται γι’αυτόν, και συνεχίζουμε να ρίχνουμε υλικό στο κεφάλι μας. Αργά ή γρήγορα, θα αρχίσουμε να νιώθουμε πως κάτι πάει στραβά, πως δεν κατανοούμε τι ακριβώς συμβαίνει γύρω μα και μέσα μας, πως περνούν οι μέρες, οι μήνες και τα χρόνια, η ίδια μας η ζωή εν τέλει.

Ο στοχασμός λοιπόν, ή αλλιώς η περισσυλογή όταν χαλαρώνουμε και κατεβάζουμε ρυθμούς, είναι αναγκαίος στη ζωή του ανθρώπου, άσχετα αν το αποτέλεσμά του δεν είναι σκέψεις και ιδέες που βοηθούν το σύνολο της ανθρωπότητας. Αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα.

Ο άνθρωπος βλέπεις δεν είναι τόσο απλή μηχανή και δεν κατασκευάστηκε μέσα σε μερικές δεκαετίες. Ο άνθρωπος είναι αποτέλεσμα δισεκατομμυριών ετών με αναρίθμητους προγόνους κι αποτελείται από πολύ πιο σύνθετες πολυπλοκότητες. Τι είναι τα συναισθήματα, οι εικόνες, οι λέξεις και οι κάθε σκέψεις μας; Πως προκύπτουν οι ιδέες μας και που στηρίζονται; Το μόνο σίγουρο είναι ότι με γνώμονα το κοινό καλό της ανθρωπότητας υπάρχει διαχωρισμός σε αυτές τις ιδέες και μπορούν να χωριστούν σε καλές και κακές. Κι αυτό όμως επίσης είναι άλλο ζήτημα.

Στις μέρες μας όπου το νόμισμα πλέον είναι η προσοχή του κόσμου και που εξαργυρώνεται ως χρυσός από την άντληση των δεδομένων, μοιάζει όλοι να θέλουν να μπούνε μέσα μας και λίγο λίγο να μας ρουφήξουν την ψυχή. Ακόμη κι αυτό το ιστολόγιο, εν μέρει μα πάνω απ’όλα άθελά του, συμβάλλει σε αυτόν τον ακήρυχτο ανοιχτό πόλεμο απέναντι στην ιδιωτικότητά μας, απέναντι στην ελευθερία μας.

Στην εποχή μας φτάσαμε να καταιγιζόμαστε από πληροφορίες, όχι αναγκαστικά όλες κακές για όσους μπορούν να τις ξεχωρίσουν μα και πάλι, περισσότερες απ’όσες μπορούμε να διαχειριστούμε, είτε καλές είτε κακές, εν τέλει όμως αν είναι παραπανίσιες γίνονται κακές. Ο άνθρωπος δεν είναι φτιαγμένος για να δέχεται όλη την ώρα τις σφαίρες τους χωρίς να τις αντικρούει, η ασπίδα μας είναι λοιπόν ο στοχασμός, που συμβάλλει κι αυτός ώστε να γίνεται ένας έλεγχος για το τι μας συμβαίνει. Η ιδιωτικότητα όμως τείνει να χαθεί και μαζί με αυτή και η όποια ελευθερία. Ακόμη κι αν έχουμε την αίσθηση της ελευθερίας, επί της ουσίας αν δούμε πως καταναλώνουμε τον χρόνο της κάθε μέρας μας, μπορούμε να καταλάβουμε ότι λίγο πολύ είμαστε δεσμευμένοι. Τα συστήματα που δημιουργήσαμε για καλό μας έχουν δέσει χειροπόδαρα συναισθηματικά και πλέον η σοφία του ανθρώπου δε συνίσταται στη συγκέντρωση γνώσης αλλά την αποφυγή της αχρείαστης αλλά κι αυτής που δεν μπορεί να χωνέψει το κεφάλι μας.

Πόσο δύσκολο όμως είναι να σταματήσουμε όταν έχουμε ανέβει ήδη στο τρενάκι κι έχουμε εθιστεί από την έκρηξη ντοπαμίνης; Το μυαλό μας είναι αχόρταγο και ζητάει όλο και περισσότερη πληροφορία πριν καλά καλά χωνέψει αυτή που του δώσαμε. Ένα στοπ πρέπει να μπαίνει που και που και μια ανατροφοδοτική διεργασία μοιάζει πιο αναγκαία από ποτέ.

Λίγοι άνθρωποι ως τώρα κατάφεραν να ξεπεράσουν τα μαϊμουδίστικα όρια του μυαλού τους, οι πιο πολλοί παραμένουμε μαϊμούδες χωρίς τρίχες που νομίζουν ότι έγιναν θεοί. Απέχουμε πολύ ακόμα από την θέωση μα τα μέσα για να φτάσουμε σε αυτήν δεν είναι ούτε κρυφά, ούτε δύσκολα προς χρήση. Είναι περισσότερο ζήτημα ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και επιλογής της κατάλληλης οπτικής, μα αν μπόρεσαν άλλοι άνθρωποι να ξεφύγουν από τα δεινά του χάους μέσα τους, τότε μπορούμε κι εμείς χτίζοντάς το σιγά σιγά.

Όλοι μας είμαστε ως ένα βαθμό ανήσυχα πνεύματα, άλλοι όμως πασχίζουν να το κοιμήσουν με κάθε τρόπο κι άλλοι φτάνουν ακόμη και στην νάρκωσή του.

Ο στοχασμός είναι αναγκαίος στη ζωή και μας βοηθά να την καταλάβουμε καλύτερα, αν κι όχι μόνο αυτό…